Zmiana treści umowy o zamówienie publiczne przez sąd

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 144 PZP zakazuje się istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany. Zmiana umowy dokonana z naruszeniem powyższych zasad podlega unieważnieniu.

Ustawa PZP nie jest jednak jedyną podstawą do zmiany treści zawartej umowy o zamówienie publiczne. Zgodnie z treścią art. 139 PZP do takich umów stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Tym samym zmiana umowy może zostać dokonana na podstawie zawartych klauzul waloryzacyjnych (np. związanych ze zmianą kursu walut), w oparciu o art. 357¹ k.c. (klauzula rebus sic stantibus) albo art. 358¹ § 3 k.c.

Zgodnie z treścią art. 357¹ k.c., jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

W praktyce zastosowanie regulacji art. 357¹ k.c.  k.c. będzie miało miejsce jednak tylko w wyjątkowych sytuacjach. Po pierwsze dlatego, iż jest to wyjątek od zasady pacta sund servanda. Po drugie, musi dojść do jednoczesnego spełnienia, aż 5 przesłanek: (i) źródłem zobowiązania jest umowa, (ii) nadzwyczajna zmiana stosunków, (iii) zmiana ta musi nieść za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub musi grozić jednej ze stron rażącą stratą, (iv) między dwoma ostatnimi przesłankami zachodzić musi związek przyczynowy, (v) nadmiernej trudności w spełnieniu świadczenia lub groźby rażącej straty nie dało się przewidzieć.

Inną możliwością zmiany umowy o zamówienie publiczne w oparciu o przepisy prawa cywilnego jest art. 358¹ § 3 k.c., który stanowi, iż w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

W praktyce również i zastosowanie tego przepisu będzie jednak ograniczone ze względu na fakt, iż wykonawcami w zamówieniach publicznych zazwyczaj są przedsiębiorcy. Tymczasem, zgodnie z treścią art. 358¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Autor: Witold Jarzyński