Pozacenowe kryteria oceny ofert na przykładzie sektora energetycznego: fanaberia, czy konieczność?

Dyskusja o stosowaniu pozacenowych kryteriów oceny ofert toczy się od lat. Ich zasadność popiera Prezes UZP, twierdząc że co prawda przepisy ustawy Pzp nie zmuszają zamawiających do ich stosowania, ale są one co najmniej pożądane. Poza sytuacjami, w których przepisy prawa wprost nakładają na zamawiających obowiązek oceny ofert z wykorzystaniem kryteriów innych niż cena, decyzja o ich zastosowaniu oraz przypisaniu im konkretnej wagi w ramach danego postępowania, leży w gestii zamawiających. Wprowadzanie dodatkowych, pozacenowych kryteriów oceny ofert może wydłużyć sam proces oceny, ponieważ ofertę trzeba badać pod kątem większej liczby kryteriów. Jednak, z drugiej strony może się okazać, że oferta wybrana wyłącznie według kryterium ceny nie do końca spełni wymagania zamawiającego, a w dłuższej perspektywie czasowej, wykonywanie takiej umowy będzie droższe, bo na przykład nie wzięto pod uwagę kwestii napraw gwarancyjnych czy kosztów eksploatacji.

Dobór pozacenowych kryteriów oceny ofert zależy przede wszystkim od specyfiki przedmiotu zamówienia oraz jego przeznaczenia - inne zastosujemy zamawiając wybudowanie boiska sportowego, a inne w przypadku zamówienia na budowę bloków energetycznych. Wydaje się, że formułując pozacenowe kryteria oceny ofert należy odpowiedzieć sobie na pytanie, jakimi parametrami ofert poza ceną mogą konkurować między sobą potencjalni wykonawcy, a także zastanowić się nad ich wpływem na:

• ostateczny koszt cyklu życia produktu, który jest przedmiotem zamówienia
• środowisko
• termin i jakość wykonania zamówienia.

Analizując możliwie kryteria pozacenowe, zamawiający może odrzucić te, które jego zdaniem są nieistotne lub wpłyną negatywnie np. na termin wykonania zamówienia. Po ustaleniu kryteriów, należy rozważać, którym parametrom dać pierwszeństwo, a które stanowią jedynie pożądane dodatki.

Hierarchia i ocena pozacenowych kryteriów

Ustalając hierarchię pozacenowych kryteriów oceny ofert, zamawiający – oprócz analizy, które z aspektów oferty są dla niego najważniejsze, poczynając od najmniej istotnego do najbardziej istotnego, spośród kosztów cyklu życia produktu, ochrony środowiska, terminu wykonania zamówienia oraz jakości, powinien także rozważyć znaczenie wybranych parametrów pod kątem:

•  konkurencji pomiędzy wykonawcami
• budżetu zamawiającego - czy uwzględnienie określonego parametru nie spowoduje, iż zamawiający otrzyma ofertę najkorzystniejszą, która będzie zawierać cenę przekraczającą środki przeznaczone przez zamawiającego na sfinansowanie zamówienia
• możliwości obiektywnej oceny wybranych parametrów oferowanych przez wykonawców.

Po ustaleniu hierarchii pozacenowych kryteriów oceny ofert, zamawiający powinien przypisać im odpowiednią wagę, mając na uwadze swój budżet oraz wpływ określonych kryteriów na ceny ofert.

Określając sposób oceny oferty według wybranych kryteriów należy przede wszystkim zadbać o to, by matematyczny wzór oceny pozwalał na wyłonienie ofert najbardziej i najmniej korzystnej. Może się oczywiście zdarzyć, że kilka ofert otrzyma taką samą liczbę punktów za dane kryterium.

Przed ustaleniem ostatecznych kryteriów oceny ofert, ich wag i sposobu oceny, warto przeprowadzić symulację możliwych scenariuszy wyboru oferty, tak aby można było zweryfikować czy ostateczny sposób według, którego zamawiający będzie dokonywał wyboru oferty najkorzystniejszej, przyniesie oczekiwane przez niego rezultaty.

Przykład kryterium oceny ofert – poziom emisji CO₂

 
W przypadku sektora energetycznego, rozwój technologii ograniczających emisję CO₂, w tym takich jak szeroko dyskutowana technologia CCS, w połączeniu z zaostrzaniem polityki klimatycznej UE, czynią kryterium oceny ofert przez pryzmat emisji, jednym ze szczególnie praktycznych. Emisja CO₂ rozumiana jako jedno z kryteriów oddziaływania na środowisko może stanowić cechę specyfikacji technicznej zamówień sektorowych, o której mowa m.in. w załączniku XXI do Dyrektywy 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r., koordynującej procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych. Istotę i potencjalne możliwości (w przyszłości może także konieczność w odniesieniu do instalacji energetycznych) zastosowania kryterium emisji CO₂ jako pozacenowego kryterium oceny ofert należy rozpatrywać w odniesieniu do wiążącego pakietu energetyczno-klimatycznego z 2008 r. oraz funkcjonującego systemu handlu uprawnieniami.

Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE, z dnia 23  kwietnia  2009  r., zmieniająca dyrektywę  2003/87/WE w  celu usprawnienia  i  rozszerzenia wspólnotowego systemu  handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w tym Załącznikiem I (Kategorie działań, do których zastosowanie ma niniejsza Dyrektywa), wchodzącą w skład pakietu, o którym mowa powyżej, działania dotyczące energii obejmujące instalacje energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW, stanowią działalność objętą postanowieniami Dyrektywy. Ponieważ bloki energetyczne, stanowią inwestycje o wieloletnich okresach amortyzacji, ich realizacja powinna uwzględniać wieloletnie okresy eksploatacji, zgodnie z zaostrzaną polityką klimatyczną UE (a przypomnijmy, że ponad 40% eksploatowanych w Polsce bloków energetycznych jest starsza niż 30 lat).

Wchodząca również w skład pakietu klimatycznego Decyzja nr 2009/406/WE, w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku  2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, przyjęta wspólnie przez Parlament Europejski i Radę 23 kwietnia 2009 r., określa w Załączniku II pułapy emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie w 2020 r. w porównaniu z poziomami emisji gazów cieplarnianych w 2005 r., w tym dla Polski na poziomie 14 %, co jednoznacznie wskazuje na konieczność obniżenia krajowych emisji CO₂.

Jednocześnie, aktualny temat backloadingu w zakresie uprawnień do emisji, którego celem jest podniesienie ceny uprawnień, nakazuje racjonalnemu inwestorowi kalkulację korzyści wynikających z zastosowania niskoemisyjnych technologii. Należy bowiem pamiętać, że okres przejściowy dla instalacji w zakresie nabywania uprawnień, o których mowa powyżej skończy się w 2019 r. Docelowo, od 2020 r. instalacje będą nabywać na aukcjach 100% uprawnień, co w realny sposób powinno wpłynąć na koszty funkcjonowania zrealizowanej inwestycji. Roczne limity przyznane poszczególnym państwom członkowskim UE, w tym Polsce, zostały określone w Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 26.03.2013 r., określającej limity emisji państw członkowskich na lata 2013-2020 zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady 406/2009/WE.

W związku z powyższym, zamawiający zamierzając wybudować instalacje emitująca CO₂, mogą rozważyć ocenianie oferowanej im przez wykonawcę technologii pod kątem najniższego poziomu emisji CO₂, co przy jednoczesnym połączeniu z kryterium najniższej ceny powinno przybliżyć możliwe najbardziej opłacalne modele realizacji inwestycji.

Zamawiający mógłby więc przyznawać dodatkowe punkty ofercie, w której zadeklarowano najniższy poziom emisji CO₂. Oferta, w której zadeklarowano poziom emisji CO₂ przekraczający ten określony przez zamawiającego jako maksymalny podlegałaby odrzuceniu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp.

W tym przykładzie, wybierając pozcenowe kryterium oceny oferty, zamawiający powinien przeanalizować, czy wykonawcy są w stanie konkurować pomiędzy sobą poziomem emisji CO₂, a także jaki będzie jego wpływ na:

• ostateczny koszt cyklu życia instalacji
• środowisko
• termin i jakość wykonania inwestycji
• konkurencję między wykonawcami
• budżet zamawiającego, czy np. uwzględnienie tego parametru nie spowoduje, iż zamawiający otrzyma ofertę najkorzystniejszą, która będzie zawierać cenę przekraczającą środki przeznaczone przez zamawiającego na sfinansowanie zamówienia.

Przypilnuj wykonawcę na etapie realizacji
Niemniej istotne od ustalenia odpowiednich i właściwie ocenianych pozacenowych kryteriów oceny ofert jest stworzenie warunków kontraktowych, które zagwarantują zamawiającemu dotrzymanie przez wykonawcę zadeklarowanych w swojej ofercie parametrów technicznych. W przeciwnym razie, warunki kontraktowe powinny zapewniać zamawiającemu:

• wykonanie prac na koszt wykonawcy, które doprowadzą do osiągnięcia zadeklarowanych parametrów technicznych

albo

• zobowiązywać wykonawcę do zapłaty kar umownych, które zrekompensują zamawiającemu poniesione w skutek nienależytego wykonania umowy straty finansowe.

Na temat pozacenowych kryteriów oceny ofert w projektach infrastrukturalnych będziemy dyskutować podczas spotkania, które odbędzie się 26 listopada 2013 r., w siedzibie naszej Kancelarii. Dodatkowe informacje oraz formularz rejestracyjny są dostępne tutaj>>

* * *

Tekst z serwisu EuroZamowienia.pl kancelarii Wierzbowski Eversheds

Autor: Piotr Kunicki, prawnik w kancelarii Wierzbowski Eversheds.

Współautorem tego artykułu jest Łukasz Jankowski, menedżer praktyki prawa energetycznego.

Wyszukiwarka przetargów publicznych biznes-polska.pl